Završni dio rada o tranformerskim strategijama otpora mladog srpskog umjetnika
U “pauzi’’ između posećivanja noćnih klubova, izvođenja uličnog skejterskog slaloma, što je, kasnije, literarno opisivao, Nenad Racković je različitim vizuelnim materijalom prekrivao površine svog ateljea (mansarde u kojoj živi i radi). Rackovićevi doživljaji kalberske i skejterske scene uticali su na odabir vizuelnog materijala (digitalno štampani posteri, printovi, reprodukcije, fotografije, samolepljive nalepnice, sličice i stikeri) i “tragove’’ koje su ostavili beogradski grafiti-majstori sledeći umetnikova uputstva. U kasnijim fazama rada Racković je zidne površine ateljea oslikavao motivima izvedenim pomoću pigmenata boje koje je nanosio četkom i sprejem. Među upotrebljenim vizuelnim materijalom našli su se još i motivi vezani za Nenada Rackovića i njegov umetnički rad; umetničke prikaze iz istorije umetnosti; naučne prikaze iz enciklopedija; arhitektonske prizore iz turističkih vodiča; predstave prirode iz kalendara; likove (superheroje) iz filmova, animacija, kompjuterskih igrica i stripa; simbole i parole hevimetalaca, pankera i skejtera; apstrakne i figuralne znakove i oblike. Značajno mesto na zidnim i tavanskim površinama ateljea zauzele su predstave žena, koje su preuzete iz filma, animacije, kompjuterskih igrica i stripa; opšte i specijalizovane feminističke istorije umetnosti.
Miks motiva “Eksplozivan haos’’ raznovrsnih vizuelnih predstava nastao je spajanjem različitih (suprotnih) vizuelnih motiva, kao i njihovim izmeštanjem (premeštanjem) iz originalnog okruženja u druge, opozitne kontekste, čime su se na unutrašnjim površinama ateljea dobile paradoksalne kreacije koje se doslovno i varirano ponavljaju. Spajanje, prožimanje i preklapanje različitih motiva pojačano je naknadnim nanosima crvene boje (koja vizuelno izaziva utisak približavanja) i plave boje (koja vizuelno izaziva utisak udaljavanja) tako da se u unutrašnjosti ateljea postigao 3D utisak. Ova virtuelna trodimenzionalnost dodatno je pojačana i kompozicijama koje su nastale kreiranjem perspektivnih i anamorfoznih predstava “na licu mesta’’, kao i umetanjem “gotovih’’ (“već unaperd stvorenih’’) perspektivnih i anamorfoznih prikaza i oblika. Naime, u prekrivanju zidova i tavanica ateljea, umetnik je kao materijal koristio “stikere’’ na kojima su oblici najčešće prikazani u perspektivi, a ponekad i u anamorfozi (ako su “stikeri’’ digitalno štampani kao hologrami). Ovim perspektivnim i anamorfoznim stikerima umetnik je povezivao prethodno postavljene digitalne predstave kreirane od postera, fotografija, reprodukcija, printova i nalepnica, čime je po unutrašnjim površinama ateljea dobio vizuelne odnose koji, posmatrani iz različitih uglova, zadobijaju raznovrsna viđenja i značenja. Kreirane prizore, dobijene digitalnim i tradicionalnim miksovanjem, nemoguće je konačno sagledati. Tako motiv “pilule’’ oslikan na zidu ateljea ubrzo smenjuje prikaz “rasprskavanja’’ koji zamenjuje spiralna slika “vira’’ što postaje srce koje menja boje od srebrne preko roze do zlatne. Brzo treperenje sličica stvara utisak da će prikazana digitalna predstava “eksplodirati’’ u svakom trenutku. “To je svet slika – svet eksplozija! Eksplozija slike sveta i umetnika na milijardu sličica!’’1, govori umetnik Nenad Racković. Može se reći da je Racković umetnički “uređivao’’ atelje provodeći vreme u cepanju, seckanju, lepljenju i “zakivanju’’ digitalnih “sličica’’ svih vrsta na njene površine, koje je zatim prekrivao bojenim pigmentima. Poistovećujući umetnost i život, umetnik je mansardu oblikovao tako da se stiče utisak kao da su zidovi i tavanica “sazidani’’/’’izlovani’’ od digitalno štampanog materijala i “okrečeni’’ bojenim motivima.
Narkodileri i navijači Iako je, u početku, umetnikova dokolica obuhvatla i klabing zabavu i skejting rekreaciju i kreativno pisanje i umetničko uređivanje ateljea, posle izvesnog vremena, Nenad Racković je odlučio da svoje vreme dokolice “troši’’ samo na književno i umetničko stvaranje. Političko- ekonomske posledice srpske tranzicije i svetske krize uticale su na Rackovićevo potpuno posvećivanje misaonoj i vizuelnoj kreaciji.
Ratko Božović ukazuje da zbog dugotrajne tranzicije i krize, u Srbiji preovladava “konfuzni život’’ pritisnut depresijom i strahom, i “estrada’’, koja lišena etike i estetike, sve potčinjava materijalnom interesu.2 “Velegrad ne pruža nikome osećaj topline i sigurnosti. Tu se od vremena ekstremne krize ostvaruje opasno življenje. Iz polusveta podzemlja, iz provincijskih predgrađa, iz velegradske polutame, iz ratnog pakla dojezdili su jahači urbane apokalipse. Kriminal nije samo masovna pojava, koja boji gradsko svakodnevlje crnim i sivim tonovima, već sve više postaje sastavni deo urbanog načina života. Što je najgore, krimogene pridošlice regrutuju se među onima koji tek stupaju u život, a ostali su bez perspektive.’’3 Sve unosnije zanimanje postaje dilovanje narkoticima što u vremenima krize omogućava “lakše’’ preživljavanje. Mladi, od kojih se neki zanimaju za di džeing i skejting, počinju sve više da se “interesuju’’ za krimimalna dilerska poslovanja. Policijska akcija hapšenja narkodilera, koja je sprovedena oktobra 2009. godine, odrazila se i na klabing, jer je nemogućnost nalaženja (kupovine) “spida’’, za posledicu imala smanjenu posećenost klubova. Stiče se utisak da “dobro’’ zabavljanje “uživanje’’ u razonodi danas najviše zavisi od kvaliteta i dostupnosti narkotika.
Srpski klabing i skejting prolaze kroz iste procese degradacije, koje su doživeli engleski “rejv’’ pre dvadeset godina i američki “skejting’’ pre trideset godina. Vremenom su rejverske žurke i skejtbording rekreacije prestale da budu sinonim slobode i zadovoljstva, postajući deo kapitalističke industrije zabave i reklamne/narko zarade. Klaberskom igrom kreiranja situacija, Racković pokušava da “oživi’’ ideju pobune protiv vladavine potrošačkog spektakla namenjenog pasivnoj konzumaciji. Stoga izvođenje svog telesnog transformansa, kao što je, na primer, vežbanje skejterskih trikova ispred DJ pulta ili vožnja skejta u različitim klubskim prostorima, umetnik svesno usmerava ka stvaranju aktivnih situacija kao neprekidne igre događaja kojima se ističe jedinstvenost prolaznih i proživljenih trenutaka života.
Međutim, Rackovićeva nastojanja da izazove afirmativnu klabersku/skejtersku promenu grubo su zaustavljena od strane navijača koji su počeli da zavode red po beogradskim klubovima. Umetnik je više puta doživeo neprijatnosti od strane navijača koji su ga verbalno i fizički napadali. Pokušavajući da ostvari model anarhističkog ponašanja na granici između umetnosti života i građanske neposlušnosti, Nenad Racković shvata da danas tako nešto nije moguće izvesti.4 “Individualne strategije, ma koliko bile inventivne i maštovite, promišljene i moderne, mogu postradati u društvenoj zajednici koja je blokirana ekonomskom krizom i društvenim neredom. A kad izostane državna strategija u prevladavanju stagnacije, kao što je ovdašnji slučaj, onda neizbežno strada i individualna strategija i čovekovo vreme kao najvažnija njegova imovina.’’5
Digitalni roman u slikama Stoga umetnik Nenad Racković napušta klabing i skejting, provodeći vreme u dokoličarskom pisanju i umetničkom radu u samoći svog ateljea. Iako Racković više nije želeo da bude deo beogradske klubske/skejterske scene, ona je, ipak, uticala na karakter njegovog kreativnog angažovanja i intervenisanja. Nekadašnji prijatelji (klubski di džejevi i “Roup’’/’’Četniks’’ skejteri) sada su postali vizuelni/književni prikazi, što se u obliku digitalnih printova i autobiografskih sećanja nalaze na površinama ateljea i umetnikovim literarnim opisima. Realizovani skromnim materijalnim i novčanim sredstvima, književni/umetnički radovi su nastali u vremenu u kojem se “siromašan’’ umetnik usudio da uđe u “bogati’’ svet klabinga i skejtinga. Površine ateljea stvaraju slobodne asocijacije, iz kojih se može naslutiti život i sudbina umetnika na početku 21. veka. Unutrašnjim oblaganjem zidnih i tavanskih površina, mansarda je istovremeno postala Rackovićeva “zaštitna izolacija’’ od vlage i hladnoće i “zaštitno utočište’’ od praznine i nerazumevanja ovog sveta.
Provođenje dokolice u “pisanju’’ pikselima (digitalno štampanog materijala), pigmentima (boje i spreja) i rečima (otkucanim na staroj pisaćoj mašini), učinilo je da se unutrašnjost Rackovićevog ateljea “razvije’’ u digitalnu sliku od 360 stepeni. Postajući “digitalno-vizuelno-narativni ringišpil’’, odnosno “digitalni roman u slikama’’ ili “digitalna slika-roman’’ od 360 stepeni, umetnikov atelje nosi ideju panorame 21. veka. U potpunosti okružen sveobuhvatnom panoramskom slikom koja prevazilazi dimenzije njegovog vidnog polja, posmatrač je u ateljeu podvrgnut opseni, jer ne može da poredi viđene prikaze atelja sa prikazima spoljašnjeg sveta. Kao odrazi umetnikovih opažanja i osećanja, strasti i afekata, ovi panoramski prikazi postaju primer digitalizovanog načina mišljenja u slikama. Ističući da digitalne slike trebaju da budu zasnovane na osećajnosti (3D osećajnost), umetnik Nenad Racković svojim ateljeom donosi ideje za njihovo “novo’’/’’drugačije’’ promišljanje. “U suštini ja sam promenio medij prikazivanja, tj. pokazivanja. Umetnost i tehnologija doneće mutaciju novih zanimanja. To je totalni “instant’’ art, to je “novi’’ svet... Ako je to već tako, da li je umetnička ideja ono što vezuje sve u ovaj moj 3D folder ili je to emocija? Nije ostalo ništa drugo vredno osim ljudske intime da se pretoči u živu energiju.’’6
Umrežavajući digitalne i telesne/osećajne prikaze stvarajući panoramske 3D svetove, umetnikov atelje istovremeno daje odgovor na pitanje koje postavlja Divna Vuksanović: “Kako je moguće realizovati kreativnu i alternativnu praksu u doba sveopšte digitalizacije i komercijalizacije?’’ Jednu od mogućnosti, Vuksanovićeva pronalazi u ovladavanju tradicionalnim umetnostima i veštinama, što podrazumeva “povratak telu/ruci’’, tj. rad i stvaranje rukama, kao što je kaligrafija, ikonopis, grnčarstvo, tkanje, ručna radinost, štafelajno slikarstvo, ručno izvedena grafika, vajanje u glini...7 Racković u svom ateljeu “radom ruke i tela’’ od digitalno štampanog materijala kreira “svet po svojoj meri’’ u kojem se prepušta klaberskoj/skejterskoj dokoličarskoj igri. Ručno/telesno razvijajući digitalnu sliku od 360 stepeni koja po potrebi može postati i skejt park, umetnik Nenad Racković postaje homo autocreator i homo ludens 21. veka. Može se reći da u današnjem “New$ Age’’8 vremenu, u kome je glavni pokretač materijalni interes (“$’’), koje karakteriše vladavina informacija (“news’’) i sve veća upotreba novih (“new’’) digitalnih medija i tehnologija, atelje Nenada Rackovića postaje primer “novog’’/’’drugačijeg’’ načina provođenja dokolice u umetničkoj kreaciji/intervenciji.
Um(et)ni transformans Svojom umetnošću i načinom života, Nenad Racković pokazuje da “dokoločariti’’, tj. provoditi vreme u dokolici, znači “otvaranje’’ i “prepuštanje’’ nepredvidljivim, neodređenim značenjima života shvaćenog kao beskrajno kreativna igra. Potvrđujući Božovićevo shvatanje da “život nastaje u dokolici, a jenjava u dosadi’’9, Racković provodi dokolicu u stvaralačkom samopotvrđivnju (kroz kreativno pisanje i umetničko stvaranje), prevazilazeći vreme/prostor monotone životne realnosti. U usamljeničkom vremenu/prostoru dokolice, umetnik se prepušta svojom umnom i umetničkom stvaralaštvu koje se afirmativno suprotstvlja vladavini potrošačkog društva, masovne kulture i industrije zabave.
U radu je opisana dokolica Nenada Rackovića, koja je postala vreme umetnikovog kreativnog prepoznavanja kroz literaturu i umetnost, kao i prostor njegovog stvaralačkog sazrevanja kroz književne i vizuelne kreacije. Omogućujući Rackoviću transcedenciju u drugačije svetove um(et)nih transformansa, dokolica je podstakla njegova osećanja/poimanja individualne slobode stvaranja/življenja. Provođenje dokolice u razvijanju i usavršavanju svojih intelektulanih i kreativnih potencijala, uticalo je, isto tako, i na formiranje umetnikovih kritičkih stavova prema društvu koje podstiče masovnu potrošnju i pasivnu zabavu. Stoga, ostajući veran svojoj kreativnoj klaberskoj igri stvaranja situacija i sumanutoj vožnji daske radi sopstvenog užitka, umetnik Nenad Racković u dokolici svoga ateljea ispisuje “digitalno-vizuelno-narativni ringišpil’’ što postaje primer ostvarenja “novog’’/“drugačijeg’’/“alternativnog’’ životnog stila/umetničkog stava u “New$ Age’’ vremenu sveopšte digitalizacije i komercijalizacije.